నగదు నిల్వ నిష్పత్తి లేదా CRR అంటే ఏమిటి?

భారతదేశంలోని బ్యాంకులు తమ మొత్తం డిపాజిట్లలో కొంత శాతాన్ని రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) వద్ద నగదు రూపంలో నిర్వహించడానికి బాధ్యత వహిస్తాయి. వారి మొత్తం డిపాజిట్లలో ఈ శాతాన్ని CRR అంటారు.

CRR పూర్తి రూపం అంటే ఏమిటి?

సరళంగా చెప్పాలంటే, CRR లేదా నగదు రిజర్వ్ నిష్పత్తి, బ్యాంకులు తమ మొత్తం డిపాజిట్‌లకు సంబంధించి రిజర్వ్‌లలో ఉంచాల్సిన నగదు శాతం, దీనిని సాంకేతికంగా నెట్ డిమాండ్ మరియు టైమ్ బాధ్యతలు (NDTL) గా సూచిస్తారు. CRR రేట్‌లో మార్పులు చేయడం ద్వారా, భారతదేశంలోని అత్యున్నత బ్యాంకు ద్రవ్యోల్బణాన్ని కావలసిన స్థాయిలో ఉంచగలదు మరియు బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థలో డబ్బు ప్రవాహాన్ని నియంత్రించగలదు మరియు పర్యవేక్షిస్తుంది.

CRR లక్ష్యం

నగదు నిల్వ నిష్పత్తిలో మూడు ముఖ్య లక్ష్యాలు ఉన్నాయి. బ్యాంక్ లిక్విడిటీని నిర్వహించడానికి: ఆర్‌బిఐ, బ్యాంకింగ్ రెగ్యులేటర్ సామర్థ్యంలో, లిక్విడిటీ స్థాయిలను నియంత్రించడానికి మరియు పర్యవేక్షించడానికి బాధ్యత వహిస్తుంది. ఆ లక్ష్యం దిశగా, అది CRR సహాయంతో సిస్టమ్ నుండి ద్రవ్యతను ప్రేరేపిస్తుంది లేదా తీసివేస్తుంది. ఆర్‌బిఐ సిస్టమ్‌లోకి మరింత లిక్విడిటీని అందించాలనుకుంటే, అది సిఆర్‌ఆర్‌ని తగ్గిస్తుంది మరియు బ్యాంకులకు మరింత లిక్విడిటీని ఇచ్చి తమ కస్టమర్‌లకు రుణాలిస్తుంది. మరోవైపు, ఇది సిస్టమ్ నుండి లిక్విడిటీని తీసుకోవాలనుకుంటే, అది CRR ని పెంచుతుంది. బ్యాంకుల ఆరోగ్యాన్ని కాపాడటానికి: బ్యాంకుల ఆర్థిక ఆరోగ్యాన్ని కాపాడటానికి CRR ఒక ముఖ్యమైన సాధనం. బ్యాంకులు CRR ని బ్యాంకింగ్ రెగ్యులేటర్ వద్ద డిపాజిట్ చేసినందున, బ్యాంక్ ఖాతాదారులు భారీగా విత్‌డ్రాలు చేయడం ప్రారంభించినప్పుడు వారు ఈ ఫండ్‌ను ఉపయోగించవచ్చు. ది నగదు రిజర్వ్ నిష్పత్తి బ్యాంకులు తమ కస్టమర్ల డిమాండ్లను తీర్చడానికి నగదు అయిపోకుండా ఆర్బిఐ వద్ద ఉంచిన నగదు నిల్వను నిర్ధారిస్తుంది కాబట్టి, అటువంటి పరిస్థితుల్లో తమను తాము కాపాడుకోవడానికి బ్యాంకులకు సహాయపడుతుంది. రెపో రేటును సెట్ చేయడానికి: ఆర్‌బిఐ క్రమానుగతంగా తిరిగి కొనుగోలు రేటు లేదా రెపో రేటును సెట్ చేయడానికి కూడా బాధ్యత వహిస్తుంది. ఇది భారతదేశంలోని వాణిజ్య బ్యాంకులకు డబ్బు అందించే కనీస రేటు. రెపో రేటును సెట్ చేస్తున్నప్పుడు, RBI కూడా CRR రేటును పరిగణనలోకి తీసుకుంటుంది. రిజర్వ్ బ్యాంక్ బ్యాంకులు సిస్టమ్‌లోకి మరింత లిక్విడిటీని అందించాలని కోరుతున్నప్పుడు అది రెపో రేటును తగ్గిస్తుంది. దీనికి విరుద్ధంగా, ద్రవ్యోల్బణాన్ని మచ్చిక చేసుకోవడానికి ఆర్‌బిఐ రెపో రేటును పెంచాలని నిర్ణయించినప్పుడు బ్యాంకులకు రుణాలు ఇవ్వడానికి తక్కువ డబ్బు ఉంటుంది. డిమాండ్‌ను పెంచడానికి మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థకు మద్దతు ఇవ్వడానికి, RBI ఇటీవల ఏడోసారి 2021 ఆగస్టు 6 న రెపో రేటుపై యథాతథ స్థితిని కొనసాగించింది మరియు దానిని 4%వద్ద మార్చలేదు. ఒకవేళ ద్రవ్యోల్బణం RBI యొక్క కంఫర్ట్ పరిమితిని అధిగమించడం ప్రారంభిస్తే, భవిష్యత్తులో, రెపో రేటును పెంచవచ్చు. ఇవి కూడా చూడండి: RBI రెపో రేటును 4% వద్ద స్థిరంగా ఉంచుతుంది నగదు నిల్వ నిష్పత్తి గణన సూత్రం

CRR లో సెట్ చేయడానికి మరియు మార్పులు చేయడానికి హక్కులు భారతదేశంలో ఉన్న అత్యున్నత బ్యాంకుగా RBI కి ఉన్నాయి. ఒకవేళ కస్టమర్ తన బ్యాంకులో రూ .1,000 మరియు నగదు నిల్వ నిష్పత్తి 8%ఉంటే, బ్యాంక్ RR వద్ద CRR గా రూ .80 ఉంచాలి. ఈ మొత్తాన్ని బ్యాంక్ తన ఖజానాలో లేదా ఆర్‌బిఐ వద్ద నగదు రూపంలో ఉంచవచ్చు. దీని అర్థం బ్యాంక్ రుణ ప్రయోజనాల కోసం కస్టమర్ డిపాజిట్‌లో రూ .910 మాత్రమే ఉపయోగించగలదు. ఆర్‌బిఐ ఏదో ఒక సమయంలో సిఆర్‌ఆర్‌ని 8% నుండి 10% వరకు పెంచినట్లయితే, రూ .1,000 డిపాజిట్ పొందిన తర్వాత, బ్యాంక్ తన ఖజానాలో CRR గా రూ .100 ని పక్కన పెట్టాలి లేదా RBI లో డిపాజిట్ చేయాలి. CRR ని RBI లేదా బ్యాంకుల ద్వారా రుణ ప్రయోజనాల కోసం ఉపయోగించలేము.

భారతదేశంలో ప్రస్తుత CRR రేటు

ప్రస్తుతం, భారతదేశంలో నగదు నిల్వ రేటు 4%గా ఉంది. దీని అర్థం, ఒక బ్యాంక్ రూ .100 డిపాజిట్లు పొందినట్లయితే, అది రూ .4 ని నగదు డిపాజిట్‌లుగా RBI వద్ద ఉంచాలి. బ్యాంకు ఖాతాదారులకు, ప్రస్తుత CRR రేటు వారి డిపాజిట్లలో కొంత శాతం ఎల్లప్పుడూ వారి బ్యాంక్ యొక్క ఆర్థిక ఆరోగ్యం బలహీనంగా మారినప్పటికీ, RBI వద్ద సురక్షితంగా ఉంటుందని సూచిక.

చట్టబద్ధ లిక్విడిటీ నిష్పత్తి (SLR)

చట్టబద్ధ లిక్విడిటీ రేషియో లేదా ఎస్‌ఎల్‌ఆర్ కూడా రిజర్వ్ అవసరం, బ్యాంకులు పక్కన పెట్టాలని భావిస్తున్నారు, వినియోగదారులకు రుణాలు అందించే ముందు. నగదు, బంగారం లేదా ఇతర సెక్యూరిటీల రూపంలో బ్యాంకులు నిర్వహించాల్సిన డిపాజిట్ల కనీస శాతం SLR.

CRR మరియు SLR: తేడాలు

ద్రవ్యోల్బణాన్ని నియంత్రించడానికి మరియు డబ్బు సరఫరాను పర్యవేక్షించడానికి రెండూ ఆర్‌బిఐ చేతిలో పనిముట్లు అయితే, CRR మరియు SLR మధ్య కొన్ని తేడాలు ఉన్నాయి.

CRR	SLR
CRR ని నగదు రూపంలో మాత్రమే నిర్వహించాలి	SLR ని బంగారం లేదా నగదు రూపంలో నిర్వహించవచ్చు
CRR RBI వద్ద నిర్వహించబడుతుంది	ఎస్‌ఎల్‌ఆర్ బ్యాంక్‌లో నిర్వహించబడుతుంది
బ్యాంకులు CRR పై రాబడిని పొందవు	ఎస్‌ఎల్‌ఆర్‌పై బ్యాంకులు తిరిగి రాబడుతాయి

CRR మరియు ద్రవ్యోల్బణం

భారతదేశంలో సెంట్రల్ బ్యాంక్ కోరుకున్న స్థాయి కంటే ద్రవ్యోల్బణం పెరిగినప్పుడు, ఇది సాధారణంగా CRR రేటును పెంచుతుంది. ఏదేమైనా, ఇది ప్రస్తుతం నవల కరోనావైరస్ మహమ్మారి యొక్క రెండు తరంగాల తరువాత డిమాండ్‌ను పెంచే బిగుతుగా నడుస్తున్నందున, ఆర్‌బిఐ ఆర్థిక వ్యవస్థకు సహాయపడటానికి సిఆర్‌ఆర్‌ను తక్కువ స్థాయిలో నిర్వహించింది. వాస్తవానికి, ఆర్‌బిఐ యొక్క ద్రవ్య విధాన యాంకర్ అయిన వినియోగదారు ధర-ఆధారిత ద్రవ్యోల్బణం (సిపిఐ) మే మరియు జూన్ 2021 లో వరుసగా రెండు నెలల పాటు ఆర్‌బిఐ యొక్క కంఫర్ట్ జోన్ 2% -6% ఎగువ బ్యాండ్ పైన ఉంది. సిపిఐ ద్రవ్యోల్బణం దెబ్బతింది మే 2021 లో ఆరు నెలల గరిష్ఠ స్థాయి 6.30%, జూన్‌లో స్వల్పంగా సడలించడానికి ముందు 6.26% 2021.

CRR గురించి తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు

భారతదేశంలో నగదు నిల్వ నిష్పత్తి లేదా CRR రేటును ఎవరు నిర్ణయిస్తారు?

భారతదేశంలో నగదు నిల్వ నిష్పత్తి లేదా CRR ద్రవ్య విధాన సమీక్షల సమయంలో RBI యొక్క ఆరుగురు సభ్యుల ద్రవ్య విధాన కమిటీ ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది. ద్రవ్యత్వాన్ని నిర్వహించడానికి మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థలో ద్రవ్యోల్బణాన్ని తనిఖీ చేయడానికి ఆర్‌బిఐకి అందుబాటులో ఉన్న అనేక సాధనాలలో నగదు నిల్వ నిష్పత్తి ఒకటి.

CRBI ఎప్పుడు CRR ని సవరించాలి?

ప్రతి ఆరు వారాలకు ఒకసారి నిర్వహించే పాలసీ సమీక్షల సమయంలో CRR రేటులో మార్పు చేసే హక్కు RBI కి ఉంది.

బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థలో డబ్బు సరఫరాను CRR ఎలా ప్రభావితం చేస్తుంది?

CRR రేటు తక్కువ, బ్యాంకులతో లిక్విడిటీ ఎక్కువ. అధిక CRR, బ్యాంకులతో ద్రవ్యత తక్కువగా ఉంటుంది.

అధిక CRR రేటు ఆర్థిక వ్యవస్థను ఎలా ప్రభావితం చేస్తుంది?

అధిక CRR రేట్ విషయంలో, సిస్టమ్‌లోని డబ్బు సరఫరా ఎండిపోతుంది, ఇది పెట్టుబడులను ప్రతికూలంగా ప్రభావితం చేస్తుంది. డబ్బు కొరత ఉన్నందున, బ్యాంకులు రుణాల వడ్డీ రేటును పెంచుతాయి. ఇది డిమాండ్‌కు హానికరం.

తక్కువ CRR రేటు ఆర్థిక వ్యవస్థను ఎలా ప్రభావితం చేస్తుంది?

తక్కువ CRR రేటు విషయంలో, బ్యాంకులు రుణాలు ఇవ్వడానికి ఎక్కువ నిధులను కలిగి ఉంటాయి, ఇది వ్యవస్థలో డిమాండ్‌ను పెంచుతుంది. వారు కస్టమర్ కోసం రుణం తీసుకునే ఖర్చును కూడా తగ్గిస్తారు, ఆస్తులలో పెట్టుబడి పెట్టడానికి వారిని ప్రోత్సహిస్తారు.

సిఆర్‌ఆర్‌ను ఆర్‌బిఐ వద్ద ఉంచడానికి బ్యాంకులు వడ్డీని సంపాదిస్తాయా?

CRR ఆదేశం కింద RBI వద్ద ఉంచిన డబ్బుపై బ్యాంకులు ఎలాంటి వడ్డీని పొందవు.

NDTL అంటే ఏమిటి?

NDTL ఒక బ్యాంక్ డిమాండ్ మరియు సమయ బాధ్యతలు (డిపాజిట్లు) మరియు ఇతర బ్యాంక్ కలిగి ఉన్న ఆస్తుల రూపంలో డిపాజిట్‌ల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని చూపుతుంది. NDTL బ్యాంక్ యొక్క NDTL = డిమాండ్ మరియు సమయ బాధ్యతలు (డిపాజిట్లు) - ఇతర బ్యాంకులతో డిపాజిట్లు లెక్కించడానికి ఫార్ములా

రెపో రేటు ఎంత?

రెపో రేటు లేదా తిరిగి కొనుగోలు రేటు అనేది భారతదేశంలోని వాణిజ్య బ్యాంకులకు ఆర్‌బిఐ రుణాన్ని ఇచ్చే రేటు. తక్కువ రెపో రేటు అంటే బ్యాంకులు తక్కువ వడ్డీ రేటుతో RBI నుండి నిధులను పొందవచ్చు, అధిక రెపో రేటు అంటే RBI రుణాలపై అధిక వడ్డీని వసూలు చేస్తుంది.

ప్రస్తుతం భారతదేశంలో రెపో రేటు ఎంత?

ప్రస్తుతం భారతదేశంలో రెపో రేటు 4%. అంటే ఆర్‌బిఐ రుణాలపై 4% వడ్డీని వసూలు చేస్తుంది. రెపో రేటు ప్రస్తుతం రికార్డు స్థాయిలో ఉన్నందున, రుణగ్రహీతలు ప్రస్తుతం రుణాలపై తక్కువ రేట్లు చెల్లించాల్సి ఉంటుంది.

రివర్స్ రెపో రేటు ఎంత?

రివర్స్ రెపో రేటు అనేది భారతదేశంలోని వాణిజ్య బ్యాంకుల నుండి RBI డబ్బును తీసుకునే రేటు. ప్రస్తుతం, భారతదేశంలో రివర్స్ రెపో రేటు 3.35%.